Kultura
KARA ŻORGA
Rytmiczny, nawiązujący do pędu konia, szybki, a równocześnie pełen wdzięku i delikatności… Mowa o tańcu kara żorga, do którego pretensje roszczą sobie zarówno Kazachowie, jak i Kirgizi uważając go za swój taniec narodowy.
Uważa się, że taniec na teren Kazachstanu przywieźli etniczni Kazachowie-repatrianci z Chin. Pojawiają się też zdania, mówiące, że kara żorga to obcy taniec dla Kazachów i w żaden sposób nie nawiązuje do tradycji narodu. Twierdzi tak historyk, autorka książek o historii kazachskich diaspor doktor Gulnara Mendikulova: „Niestety, kara żorgę starają się nam narzucić[1]”. Podkreśla, że u Kazachów nigdy nie było męskiego tańca oraz że w żadnych źródłach nie spotkała się z opisem tańca dżygitów. Niektórzy utrzymują, że pierwsze wzmianki o kara żorga pochodzą już z XII wieku[2].
Kara żorga w języku kazachskim oznacza czarnego jednochodźca. Koń w życiu ludów koczowniczych odgrywa ogromną rolę, stąd naśladowanie ruchów człowieka siedzącego w siodle jest w pełni uzasadnione. Kara żorgę tańczą zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Żaden ruch nie jest przypadkowy – każdy ma własną filozofię. Najważniejsze jest tempo, które naśladuje dynamikę życia nomadów[3]. Taniec nazywany jest także tańcem szamanów lub – z powodu angażowania wszystkich części ciała człowieka – „Буын бии”, co oznacza taniec stawów[4]. Istnieje kilka rodzajów kara żorgi, takich jak: „kos żorga”, „erkek żorga”, wykonywana we wschodnim Kazachstanie taniec w parach na sposób „kyz alu-kaszu” oraz nad Morzem Kaspijskim – „szajtankok”[5].
Dzięki nagraniom zapisanym przez Aubakira Ismailova[6] dziś możemy obserwować odrodzenie tańca. Pierwsze nagrania pochodzą z 1928 r. z Pietropawłowska. Zachowały się też szkice, które oddają wszelkie niuanse i techniki tego tańca. „W nim – mówi artysta – łączy się bojowość i skromność, mobilność, szybkość i wdzięk[7]”. Szczególnie podkreśla manierę wykonania tego tańca – jest to taniec dżygita-jeźdźcy, który posiadł mistrzostwo jazdy wierzchem. „Taniec określa wesoły, zaczepny nastrój jeźdźca ze wszystkimi jego przyzwyczajeniami[8]”. Profesjonalny zapis tańca został powtórzony w 1961 r. w pracy Aubakira Ismailova i Daurena Abirova – „Kazachskie tańce narodowe”[9].
Między Kazachstanem a Kirgistanem zrodziła się dyskusja o przynależność tego tańca do kultury narodowej. Oba kraje uważają go za swój. Równocześnie trwają rozważania czy w kulturze koczowników w ogóle istniał taniec męski. Niezależnie od tego Kirgizi zaczęli kultywować kara żorgę taniec i staje się on ikoną kirgiskości.
W ostatnim czasie kara żorga zyskuje popularność w innych krajach. Ludzie z Chin, USA, Malezji i Europy szaleją na jego punkcie, przy czym wykonywanie tańca przybiera charakter masowy w postaci kolorowych flash-mob’ów[10]. Nagrania z tych wydarzeń łatwo znaleźć w popularnym serwisie YouTube. Poza tym sukces w Internecie osiągnął cover utworu Gangnam Style południowokoreańskiego wykonawcy PSY pt. Кара жорга style. W Astanie w 2010 r. ustanowiono Rekord Guinnessa w kategorii najliczniej wykonanego tańca narodowego[11]. Kara żorgę wpisano w 2013 r. na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako narodowy taniec Kazachów[12].
Pogłębianie wiedzy i promowanie tańca ma swój prosty cel – zjednoczyć młodych obywateli wieloetnicznego Kazachstanu i przebudzić w nich poczucie tożsamości narodowej i patriotyzmu[13].
Jednym z bardziej popularnych utworów, do którego tańczy się kara żorgę jest piosenka wykonywana przez Asel Kasmakunovą:
Kara żorga doczekała się wersji znanego hitu Gangam Style:
Kara żorga na jarmarku w Kirgistanie (1924 r.):
http://kabarlar.org/video/31439-kara-zhorgo-1924-g-na-yarmarke-v-kyrgyzstane-video.html
Krótki wywiad z dr Gulnarą Mendikulova:
Strona tańca kara żorga na Facebook’u, na której na bieżąco pojawiają się filmy dotyczące kara żorgi:
https://www.facebook.com/karajorgo
opr: Joanna Zyguła
[1] Танец "Кара жорга" зомбирует людей, http://tengrinews.kz/music/tanets-kara-jorga-zombiruet-lyudey-186778/
[2]Кара жорга танец, http://kara-zhorga.narod.ru/doc1.html
[3] Возрождаем национальные танцы, http://ktrk.kg/ru/content/vozrozhdaem-nacionalnye-tancy
[4]Tamże.
[5] Алипа Утешева, Дар любви, http://www.baiterek.kz/index.php?journal=64&page=1193
[6]Aubakir Ismailov (1913-1999), zasłużony działacz dla sztuki w Kazachstanie, tancerz, reżyser, aktor, badacz folkloru. http://www.unesco.kz/heritagenet/kz/content/art/izobrazitel/ismailov.htm
[7] Аубакир Исмаилов (1913-1999 гг.), http://uniorlib.kz/ru/novosti/arkhiv-novostej/aubakir-ismailov
[8]Tamże.
[9] Кара жорга танец, http://kara-zhorga.narod.ru/doc1.html
[10] Наталья Валуйская, Вторая молодость кара-жорга, http://www.baiterek.kz/index.php?journal=56&page=1065
[11] Jolanta Piaseczna, Kazachstan: Taneczny rekord Guinnesa ustanowiony w Astanie, http://kyrgyzstan.pl/pl/newsy/newsy-azja-centralna/500-kazachstan-taneczny-rekord-guinnesa-ustanowiony-w-astanie.html
[12]Мурат Жакеев, Кара жорга и Ортеке – в список ЮНЕСКО, http://www.madenimura.kz/ru/culture-legacy/intangible-heritage/kara-zhorga-orteke-unesco/
[13] Наталья Валуйская, Вторая молодость кара-жорга, http://www.baiterek.kz/index.php?journal=56&page=1065
